حضور امام حسن علیه السلام در مازندران؟

حضور امام حسن(ع) در مازندران

بر اساس گزارش ابن اسفندیار کاتب در کتاب تاریخ طبرستان (نوشته شده در ۶۱۳ هجری قمری) دومین پیشوای شیعیان امام حسن(ع) (۳-۵۰ هجری قمری) در عهد خلافت عمر بن خطاب (۱۳-۲۳ هجری قمری) در حالی که مالک اشتر و سپاهیان اسلام ایشان را همراهی می­ کردند، به این خطه وارد شده­ اند.

ابن اسفندیار جزئیات این حضور را در توضیحاتش در باره شهر مامطیر (بابل امروزی) چنین گزارش کرده است:

چون امام حسن بن امیرالمومنین علی علیهما السلام به مامطیر رسید و مالک اشتر نخعی و سپاه عرب با او بودند به عهد خلافت عمر و هنوز به آمل معسکر ایشان را ذکر باقیست مالکه دشت می­ گویند. آن موضع که مامطیر است به چشم امام حسن بن علی علیهما السلام دلگشای و نزه آمد آبگیرها و مرغان و شکوفه­ها و ارتفاع بقعه و نزدیک به ساحل دریا دید، گفت: بقعه طیبه ماء و طیر؛ از آن تاریخ مختصر عمارتی پدید آمد تا به عهد محمد بن خالد که والی ولایت بود بازار فرونهاد و بیشتر عمارت فرمود در سنه ستین  ومائه (۱۶۰) مازیار بن قارن مسجد جامع بنیاد نهاد و شهر گردانید. (تاریخ طبرستان، به کوشش عباس اقبال، ۱۳۶۶، ص۷۳)

این در حالی است که چنین گزارش هایی در خصوص حضور لشگر اسلام در زمان خلیفه دوم در خطه مازندران و طبرستان مورد تایید دیگر منابع نیست و تنها در سال ۳۰ هجری قمری و در نیمه دوره دوازده ساله خلافت عثمان است که از سعد بن العاص به عنوان نخستین سردار اسلام که به این منطقه وارد شد یاد می­شود.

مولانا اولیاء الله آملی (قرن هشتم هجری) در کتاب تاریخ رویان به صراحت منکر این حضور است و در این رابطه می­نویسد:

در عهد خلافت اصحاب از قبیل خلفاء الراشدین هیچکس تخصیص یه طبررستان نیامد و آنچه در تاریخ طبرستان مسطور است که در ایام خلافت عمر بن الخطاب امام ابومحمد الحسن بن علی علیهما السلام و عبدالله بن عمر و مالک بن حارث الاشتر به طبرستان آمده اند به حقیقت اصلی ندارد چه احوال امام الحسن بن علی علیهما السلام و مالک اشتر بتحقیق معلوم است که به طبرستان نرسیده ­اند…

اما مسجدی که در شهر آمل در محله چلاوه سر برابر کوچه سماکی نهاده است و مسجد و مناره مالک اشتر می­گویند بدان نسبت به مالک می­کنند که آن را جماعت مالکیه که به امامت مالک اشتر قایلند بنا نهاده­اند و ایشان خود را متشیعه شمرند و آن قوم هنوز باقی­اند. اصل ایشان از لاو (صحیح: لار) حوالی قصران است. این ساعت نیز هر سال و هر دو سال به آمل ­آیند و عمارت آن مسجد کنند. و مشهدی که معروفست باله پرچین که مقبره مشایخ و سادات ایشان است و مسجد طشته زنان که ایشان عمارت کنند. پس آن نسبت به مالکیت است نه بمالک و مالک دشت که در حوالی آمل است و گویند که مالک اشتر آنجا نزول کرد آن نیز خلاف صواب است چه آن شخص که آنجا نزول کرد عبدالله بن مالک بود از قبل هارون الرشید عباسی نه مالک اشتر. (تاریخ رویان، تصحیح عباس خلیلی، مطبعه اقدام طهران، ۱۳۱۳ شمسی، ص۳۵-۳۷)

ظهیرالدین مرعشی (۸۹۲ ه.ق) نیز در این زمینه می­نویسد:

چنان مذکور است اول کسی که در اسلام به طبرستان آمد در ایام خلافت عمر، حسن بن علی علیه السلام بوده است و عبدالله بن عمر و مالک بن الحارث الاشتر و قثم بن العباس در خدمت حضرت امامت قباب بودند و می­گویند که مسجد جامع کهنه آمل را که مسجد طشته زنان می­گویند مالک اشتر ساخته است و این سخن صحیح نیست. آنچه به صحت  مقرون است آن است که شخصی مالکی مذهب آن مسجد را ساخته است و نبیره­های بانی آن بنا هنوز در لار قصران می­باشند هر سال به آمل می­آیند و عمارت مسجد را می­کنند و مسجدی یعنی مشهدی که معروف است به لله پرچین مقبر مشایخ و سادات ایشان است.. (تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، ص۱۲۴)

محمدخان صنیع الدوله  معاصر ناصرالدین شاه با اقتباس از میرظهیرالدین مرعشی در التدوین می­نویسد:

بنا بر مسطورات اهل خبر و اخبار مذکوره، اولین کسی که در اسلام و بعد از شروق این نیر با فروغ به طبرستان آمد حضرت امام همام حسن بن علی علیهما السلام بود که در خلافت خلیفه ثانی عمر بن الخطاب آن بزرگوار مامور این نواحی و اقطار گردید و در این سفر عبدالله بن عمر و مالک بن الحارث الاشتر و قثم بن العباس در خدمت آن جناب سلام الله علیه بودند. گویند مسجد جامع عتیق آمل را که  مسجد طشته زنان می­نامند مالک اشتر بنا نموده است اما این صحیح نیست آنچه مقرون به صحت است این است که شخصی مالکی مذهب آن مسجد را ساخته و نبیره­های بانی بنا تا دیری در لار قصران سکنی داشته و هر سال به آمل سفر کرده و هرگونه مرمت و عمارتی که مسجد را لازم بوده می­نموده­اند و مشهدی که معروف به لله پرچین شده مقبره­ای است که آن طایفه مشایخ و سادات و بزرگان خود را در آن به خاک می­سپرده ­اند.. (التدوین فی جبال الشروین، ص۴۳)

با توجه به گزارش های بالا و اینکه در هیجیک از تواریخ معتبری که به فتوحات و تاریح صدر اسلام پرداخته اند ذکری از حصور حضرت امام حسن(ع) در طبرستان نشده است می توان با اطمینان گفت آن امام هیچگاه به مازندران و طبرستان نیامده اند و آنچه در برخی منابع همچون تاریخ طبرستان ابن اسفندیار در این خصوص آمده نامعتبر و به افسانه های تاریخی شبیه است.

و طبعا موجی که اسلام ستیزان در سال های اخیر به راه انداخته و در آن از مشارکت فرزند والا مقام امام علی((ع) و سبط اکبر رسول خدا(ص) در مظالم فاتحان عرب سرزمینهای شرقی سخن می گویند، از ریشه بی اساس است.